Trong những năm gần đây, Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ quan trọng trong việc giải quyết các thách thức về quản lý chất thải ngày càng gia tăng. Một trong những sáng kiến đáng chú ý là việc thực thi chính sách Trách Nhiệm Mở Rộng của Nhà Sản Xuất (EPR). Chính sách này nhằm yêu cầu các nhà sản xuất chịu trách nhiệm về toàn bộ vòng đời sản phẩm của mình, từ sản xuất đến xử lý cuối cùng. Khi Việt Nam tiếp tục phát triển, việc hiểu rõ EPR và những tác động của nó trở nên rất quan trọng đối với người tiêu dùng, doanh nghiệp và môi trường.
Trách Nhiệm Mở Rộng của Nhà Sản Xuất (EPR) là gì?
Trách Nhiệm Mở Rộng của Nhà Sản Xuất (EPR) là một phương pháp chính sách môi trường đặt trách nhiệm quản lý chất thải lên các nhà sản xuất sản phẩm. Điều này có nghĩa là các nhà sản xuất không chỉ tập trung vào việc sản xuất và bán hàng mà còn phải chịu trách nhiệm về việc xử lý và tái chế sản phẩm của mình. Khung EPR khuyến khích các công ty thiết kế các sản phẩm dễ tái sử dụng, tái chế hoặc xử lý một cách bền vững.
Chính sách EPR có thể áp dụng cho nhiều loại sản phẩm khác nhau, bao gồm bao bì, thiết bị điện tử và các vật liệu nguy hại. Bằng cách chuyển gánh nặng tài chính và trách nhiệm vật lý từ chính quyền địa phương sang các nhà sản xuất, EPR thúc đẩy các thực hành bền vững và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường từ chất thải.
Sự Cần Thiết của EPR tại Việt Nam
Việt Nam đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng chất thải ngày càng lớn, do đô thị hóa, tăng trưởng dân số và phát triển kinh tế nhanh chóng. Nước ta hiện tạo ra khoảng 17 triệu tấn chất thải rắn mỗi năm, với dự báo tăng thêm 8-10% mỗi năm. Phần lớn chất thải này kết thúc ở các bãi chôn lấp, gây ra suy thoái môi trường, ô nhiễm và các vấn đề về sức khỏe cộng đồng.
Chính sách EPR là giải pháp thiết yếu để giải quyết những thách thức này. Nó nhằm giảm thiểu lượng chất thải tạo ra, thúc đẩy tái chế và nâng cao tính bền vững tổng thể trong hệ thống sản xuất và tiêu dùng tại Việt Nam. Bằng cách thực hiện EPR, chính phủ Việt Nam mong muốn xây dựng một nền kinh tế tuần hoàn, nơi tài nguyên được tái sử dụng và tái chế, giúp giảm thiểu rác thải và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên.
Các thành phần chính của Chính sách EPR của Việt Nam
Chính sách Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) của Việt Nam, được thiết lập thông qua Nghị định số 08/2022/NĐ-CP và có hiệu lực từ ngày 01 tháng 01 năm 2024, nhằm mục đích chuyển trách nhiệm quản lý chất thải từ chính quyền địa phương và người nộp thuế sang các nhà sản xuất và nhập khẩu. Sáng kiến này là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của quốc gia nhằm tăng cường tính bền vững về môi trường và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn bằng cách tăng tỷ lệ tái chế và giảm chất thải. Chính sách nêu rõ một số loại sản phẩm phải tuân thủ nghĩa vụ EPR:
- Vật liệu đóng gói
- Pin và ắc quy
- Thiết bị điện và điện tử
- Lốp xe
- Chất bôi trơn
- Phương tiện giao thông
1. Danh Mục Sản Phẩm Áp Dụng EPR
Chính sách EPR áp dụng cho nhiều danh mục sản phẩm, bao gồm:
- Bao bì: Các nhà sản xuất vật liệu bao bì được yêu cầu chịu trách nhiệm xử lý cuối đời của sản phẩm của họ.
- Thiết bị điện tử: Các nhà sản xuất thiết bị điện tử phải đảm bảo việc xử lý và tái chế đúng cách khi sản phẩm không còn sử dụng được nữa.
- Vật liệu nguy hại: Các công ty sản xuất chất nguy hại phải thực hiện các biện pháp đảm bảo an toàn trong việc xử lý và quản lý.
2. Mục Tiêu Thu Gom và Tái Chế
Chính sách đặt ra các mục tiêu cụ thể về việc thu gom và tái chế chất thải tạo ra từ các danh mục sản phẩm này. Ví dụ, các nhà sản xuất bao bì có thể phải thu gom và tái chế một phần trăm nhất định của chất thải bao bì mà họ tạo ra. Điều này đảm bảo rằng các nhà sản xuất có động lực để tạo ra các sản phẩm bền vững và khuyến khích đầu tư vào cơ sở hạ tầng tái chế.
3. Đóng Góp Tài Chính
Các nhà sản xuất cũng phải đóng góp tài chính vào hệ thống quản lý chất thải. Điều này có thể bao gồm tài trợ cho các chương trình tái chế, hỗ trợ các sáng kiến thu gom chất thải và đầu tư vào công nghệ mới để nâng cao năng lực tái chế. Bằng cách đóng góp tài chính, các nhà sản xuất giúp giảm bớt gánh nặng cho chính quyền địa phương và cộng đồng.
4. Nâng Cao Nhận Thức và Giáo Dục Cộng Đồng
Nâng cao nhận thức cộng đồng về EPR và những lợi ích của nó là rất quan trọng để chính sách thành công. Chính phủ Việt Nam, cùng với các bên liên quan, đang nỗ lực giáo dục người tiêu dùng về tầm quan trọng của việc tiêu dùng và xử lý đúng cách. Việc nâng cao nhận thức có thể dẫn đến tỷ lệ tham gia cao hơn vào các chương trình tái chế và nhu cầu lớn hơn đối với các sản phẩm bền vững.
Lợi Ích của EPR tại Việt Nam
Việc triển khai EPR tại Việt Nam mang lại nhiều lợi ích đáng kể:
1. Bảo Vệ Môi Trường
Bằng cách khuyến khích các nhà sản xuất chịu trách nhiệm về sản phẩm của họ, EPR có thể giảm thiểu đáng kể lượng chất thải tạo ra và thúc đẩy tái chế. Điều này dẫn đến ít ô nhiễm hơn, giảm phụ thuộc vào các bãi chôn lấp và nâng cao chất lượng môi trường tổng thể.
2. Cơ Hội Kinh Tế
EPR có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bằng cách tạo ra cơ hội việc làm mới trong các ngành tái chế và quản lý chất thải. Khi các công ty đầu tư vào các thực hành bền vững, họ cũng có thể phát triển các sản phẩm và dịch vụ sáng tạo, góp phần vào một nền kinh tế xanh hơn.
3. Sự Tham Gia của Người Tiêu Dùng
EPR thúc đẩy nhận thức và sự tham gia của người tiêu dùng trong các nỗ lực quản lý chất thải. Khi mọi người hiểu rõ hơn về tác động môi trường của các lựa chọn mua hàng của mình, họ sẽ có xu hướng ủng hộ các doanh nghiệp ưu tiên tính bền vững.
4. Thực Hành Kinh Doanh Bền Vững
Chính sách EPR khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng các thực hành bền vững trong toàn bộ chuỗi cung ứng của họ. Bằng cách tập trung vào thiết kế sản phẩm và quản lý vòng đời, các công ty có thể giảm thiểu dấu chân môi trường của mình và nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường.
Thách Thức Trong Việc Triển Khai EPR tại Việt Nam
Mặc dù chính sách EPR mang lại nhiều cơ hội, nhưng cũng có một số thách thức cần được giải quyết để triển khai thành công:
1. Thiếu Cơ Sở Hạ Tầng
Cơ sở hạ tầng quản lý chất thải của Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn phát triển, và cần có sự đầu tư đáng kể vào các cơ sở tái chế và hệ thống thu gom chất thải. Nếu không có cơ sở hạ tầng đầy đủ, hiệu quả của chính sách EPR có thể bị hạn chế.
2. Sự Tham Gia của Cộng Đồng
Việc thu hút cộng đồng tham gia vào các nỗ lực tái chế và quản lý chất thải là rất quan trọng đối với sự thành công của EPR. Tuy nhiên, nhiều người tiêu dùng có thể chưa nhận thức rõ về trách nhiệm của họ hoặc lợi ích của việc tham gia vào các chương trình tái chế. Cần có các nỗ lực giáo dục và tiếp cận cộng đồng liên tục để thúc đẩy sự tham gia của công chúng.
3. Tuân Thủ và Thực Thi Quy Định
Đảm bảo tuân thủ các quy định của EPR có thể là một thách thức, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME). Chính phủ cần thiết lập các cơ chế thực thi hiệu quả để đảm bảo tất cả các nhà sản xuất tuân thủ chính sách.
4. Giám Sát và Báo Cáo
Xây dựng một hệ thống giám sát và báo cáo mạnh mẽ là điều cần thiết để đánh giá hiệu quả của chính sách EPR. Chính phủ cần theo dõi tiến độ hướng tới các mục tiêu thu gom và tái chế, và đánh giá tác động tổng thể lên việc giảm thiểu chất thải.
Tương lai của EPR tại Việt Nam
Khi Việt Nam tiếp tục xây dựng chính sách EPR, sự hợp tác giữa các bên liên quan sẽ rất quan trọng. Chính phủ, doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ và người tiêu dùng phải cùng nhau hợp tác để tạo ra một hệ thống quản lý chất thải bền vững. Sự hợp tác này không chỉ nâng cao hiệu quả của EPR mà còn thúc đẩy văn hóa bền vững trên toàn quốc.
Chính sách EPR của Việt Nam là một bước tiến quan trọng hướng tới tương lai bền vững hơn. Bằng cách yêu cầu các nhà sản xuất chịu trách nhiệm về sản phẩm của mình và khuyến khích tiêu dùng có trách nhiệm, đất nước có thể giải quyết các thách thức về quản lý chất thải trong khi vẫn bảo vệ môi trường. Khi người tiêu dùng nhận thức rõ hơn về vai trò của mình trong hệ thống này, họ có thể đóng góp cho một Việt Nam sạch hơn, xanh hơn.
Kết luận
Chính sách Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất của Việt Nam thể hiện cách tiếp cận mang tính chuyển đổi đối với quản lý chất thải. Bằng cách chuyển trách nhiệm từ chính quyền địa phương sang nhà sản xuất, đất nước đặt mục tiêu tạo ra một khuôn khổ bền vững có lợi cho môi trường, nền kinh tế và toàn xã hội. Mặc dù vẫn còn nhiều thách thức, nhưng cam kết đối với EPR thể hiện sự tận tâm của Việt Nam trong việc xây dựng một tương lai bền vững hơn. Khi chúng ta áp dụng chính sách mới này, điều cần thiết là tất cả các bên liên quan phải đóng góp vai trò của mình trong việc thúc đẩy văn hóa trách nhiệm và bền vững. Cùng nhau, chúng ta có thể mở đường cho một Việt Nam xanh hơn, sạch hơn.
Tư liệu tham khảo
- ChemLinked, 2024. Vietnam extended producer responsibility (EPR) regulations. [online] Available at: https://sustainability.chemlinked.com/greenpedia/vietnam-extended-producer-responsibility-epr-regulations.
- Depocen, 2024. Policy discussion 06-2024: Analysis of extended producer responsibility policy in Vietnam. [online] Available at: https://depocen.org/en/publications/policy-discussion-06-2024-analysis-of-extended-producer-responsibility-policy-in-vietnam/.
- Eurofins, 2024. Vietnam introduces new extended producer responsibility regime. [online] Available at: https://www.eurofins.vn/en/consumer-product-testing/news/vietnam-introduces-new-extended-producer-responsibility-regime/.
- LinkedIn, 2024. Vietnam policy updates: Extended producer responsibility. [online] Available at: https://www.linkedin.com/pulse/vietnam-policy-updates-extended-producer.
- Viet Nam News, 2024. Benefits of EPR and how your business can thrive. [online] Available at: https://vietnamnews.vn/economy/1653276/benefits-of-epr-and-how-your-business-can-thrive.html.
- Vietnam Law & Legal Forum, 2024. Breakthrough policies look towards green economy. [online] Available at: https://vietnamlawmagazine.vn/breakthrough-policies-look-towards-green-economy-71482.html.
- VnEconomy, 2024. Vietnam’s extended producer responsibility: Potential and pitfalls on the road to a circular economy. [online] Available at: https://vneconomy.vn/vietnams-extended-producer-responsibility-potential-and-pitfalls-on-the-road-to-a-circular-economy.htm.
- WWF, 2021. Policy brief: Extended producer responsibility (EPR) in Vietnam. [online] Available at: https://wwfint.awsassets.panda.org/downloads/20210318_policy_brief_epr_vietnam_eng.pdf.
